-BEKENDE KAARTBEELDEN-

Zoals reeds gezegd, komen er op speelkaarten symbolen en tekens voor. Deze bepalen echter niet het kaartbeeld, maar dienen om de rangorde en de groep aan te duiden. Wij noemen die resp. indicator en kaartkleur. Hierover meer op pag. 2.

Wat wordt er nu precies bedoeld met een "standaard kaartbeeld"? 

Om dit te verduidelijken staan hieronder een paar kaarten uit het spel dat in Nederland het meest voorkomt en dat tot op heden in grote getale door de firma Carta Mundi gemaakt wordt.

Het kaartbeeld is de manier waarop de hofkaarten (Heer, Vrouw, Boer) grafisch zijn weergegeven........het ontwerp. Aangezien er duizenden verschillende ontwerpen te vinden zijn, standaard en niet-standaard, verdient de term standaard kaartbeeld nadere uitleg. Wanneer een bepaald ontwerp door meerdere kaartmakers uitgevoerd werd/wordt en ook buiten de eigen lands- of regiogrensen gemaakt wordt, voldoet het aan de voornaamste voorwaarden om als standaard kaartbeeld te gelden. Hieronder volgen aan aantal van de meest voorkomende standaard kaartbeelden.

Het bovenstaande beeld is onder verzamelaars bekend als het Nederlandse  beeld. Waarschijnlijk een samengesteld beeld vanuit Duitse en Belgische kaartbeelden. De Koningen lijken afkomstig uit het zg. Würtembergse beeld en de Boeren vertonen veel gelijkenis met die uit Duitse spellen van het midden van de 19de eeuw. De Vrouwen komen voor het eerst in deze vorm voor in spellen van Brépols&Dierckx Zoon van rond 1900. Van oudsher hebben Belgische kaartenmakers veel speelkaarten geproduceerd voor de Nederlandse markt. Nederland zelf heeft slechts één grote zelfstandige speelkaartenfabrikant gekend, de Speelkaartenfabriek Nederland (1909-1969), en die heeft dit Hollandse beeld nooit geproduceerd.

     Frommann, Duitsland: ca. 1860.

Brépols & Dierckx Zoon, Belgie: ca. 1890.

Het Nederlandse beeld wordt nog slechts gebruikt in Nederland en België.

Het Internationale beeld is waarschijnlijk het meest voorkomende beeld ter wereld. Het is bij verzamelaars ook bekend als het Engels/Amerikaanse beeld.  Het beeld is afgeleid van een oud enkelvoudig Frans beeld (het Rouen beeld) dat in het begin van de 15de eeuw naar Engeland is verspreid en daar verder gestalte heeft gekregen. Een grote verandering uit de 19de eeuw was bijvoorbeeld de overgang van enkelvoudig beeld naar het overbekende dubbelbeeld, dat zich kenmerkt door het feit dat de ontwerpen ingenieus in elkaar overlopen en niet, zoals bij andere dubbelbeelden, horizontaal of diagonaal doorsneden worden. Door zijn simpele en decoratieve vormgeving zijn deze kaarten eenvoudig te herkennen tijdens het spel. Dat is waarschijnlijk de reden, waarom dit beeld zich over de hele wereld populair gemaakt heeft. Er is bijna geen speelkaartenmaker ter wereld die dit beeld niet in zijn assortiment heeft zitten.
De meest kenmerkende kaart van dit beeld is de "suicide king", de hartenkoning, bij wie het zwaard door het hoofd lijkt te gaan. Deze kaart komt reeds op de vroegst bekende spellen uit het Rouenbeeld voor. Daarnaast heeft het schoppenaas zich ontwikkeld tot de kaart, waarop de maker zijn naam of logo plaatst.
Hieronder een aantal voorbeelden uit diverse periodes en landen om de evolutie van enkelvoudig beeld naar het smalle dubbelbeeld te illustreren.

                     
België: ca. 1890, enkelvoudig    Goodall&Son, Engeland: ca.1900   Hearts, Nederland: 2003

naar begin

Het Franse beeld is onder verzamelaars ook bekend als het Parijse beeld. In de 15de en 16de eeuw zijn er diverse regio's in Frankrijk, waar kaartmakers gevestigd zijn. Elk kende zijn eigen karakteristieke beeld, dat van oorsprong enkelbeeldig is. Van deze oude kaartbeelden hebben een aantal nog een tijd stand kunnen houden, maar in het begin van de 18de eeuw werd het Parijse beeld, hertekend door N.M. Gatteaux, het officiële ontwerp voor de Franse speelkaart. In 1827 werd het spel officieel dubbelbeeldig en werd het ontwerp bij wet vastgelegd. Tot 1945 was het niet toegestaan iets aan dit ontwerp te veranderen. Pas na die tijd konden individuele speelkaartenmakers variaties en moderniseringen toepassen.
Het Franse beeld kenmerkt zich onder andere door de namen die op de kaarten worden vermeld. De Koningen Charles, Cézar, Alexandre en David verwijzen naar de grote rijken uit de geschiedenis: Karel de Grote, Caesar, Alexander de Grote en koning David. De Vrouwen, Judith, Argine (anagram voor Regina), Rachel en Pallas en de Boeren La Hire, Lancelot, Hector en Hogier verwijzen eveneens allen naar historische figuren.
Het dubbelbeeld wordt doorsneden in een diagonale lijn.
De klaverboer is een der kenmerkendste kaarten. Op oudere kaarten werd hier vaak de naam van de maker vermeld. Vanaf halverwege de 19de eeuw werd het ovaal ronde schild gebruikt om er de van toepassing zijnde belastingwet op te vermelden. Rond 1890 wordt er een belastingstempel op het klaveraas gezet.
Ook het Franse beeld is buiten Frankrijk in gebruik, vooral in de landen die ooit tot de Franse koloniën hebben behoord.

ca. 1890: Frans beeld van Gatteaux door Grimaud, Parijs.

ca. 1990: Moderne versie door Grimaud uit een reclamespel, ontworpen voor Lanvin.

naar begin

naar pagina 2